শিশুৰ এনেবোৰ লক্ষণ প্ৰকাশ পালে কেতিয়াও অৱহেলা নকৰিব

শিশুৰ ৰোগ

কেতিয়াও অৱহেলা নকৰিব

ডাঃ শুভ্ৰজ্যোতি গোহাঁই

কেঁচুৱাৰ নাকৰ সমস্যা
কেঁচুৱা অৱস্থাত কেতিয়াবা শিশোৱে মুখখন হা কৈ মেলি থোৱা নিশ্চয় দেখিছে৷ ইয়াৰ কাৰণ কি অনুমান কৰে নে কেতিয়াবা? ইয়াৰ কাৰণ প্ৰকৃততে বন্ধ নাক৷ কিবা কাৰণত যেতিয়া শিশুৱে নাকেৰে উশাহ লোৱাত অসুবিধা অনুভৱ কৰে তেতিয়া অৱচেতনভাৱেই সিহঁতৰ মুখ মেল খাই অৰ্থাৎ নাকৰ বিকল্প হিচাপে মুখেৰে উশাহ ল’বলৈ বাধ্য হয়৷ এই সৰু সৰু লক্ষণবোৰক অৱহেলা কৰিলে পিছলৈ গুৰুতৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে৷

ৰোগৰ প্ৰকাৰ আৰু চিকিৎসা

জন্মগত বা Congenital সমস্যাঃ
এই ক্ষেত্ৰত দুবিধো হয় — বংশগত (Hereditary) বা জিনীয় (Genetic) সমস্যা৷ যেনে এলাৰ্জী৷ জেনেটিক এলাৰ্জী সাধাৰণতে Cold বা Dust এলাৰ্জী৷ কেতিয়াবা জেনেটিক এলাৰ্জীৰ বাবে বায়ুপথ ইমান সৰু হয় যে শিশোৱে উশাহ ল’ব নোৱাৰে৷ সেই সময়ত এন্টি এলাৰ্জিক ঔষধ প্ৰয়োগ কৰিব লাগে৷ বহুতৰে নাক এফালে বা দুয়োফালে সৰু হৈ থাকে৷ ইয়াক এট্ৰেচিয়া বোলা হয়৷ ফলত শিশুটিৰ উশাহ-নিশাহ লোৱাত অসুবিধা হয়৷ যদি আংশিকভাৱে হয়, তেন্তে এন্টি এলাৰ্জী চিকিৎসা বা নাকৰ দুয়োফালৰ মাংস কিছু কমাই শিশুকালটো পাৰ কৰাব পাৰিলে কিন্তু তেওঁলোক সুস্থ হৈ উঠে৷ সম্পূৰ্ণ এট্ৰেছিয়াৰ ক্ষেত্ৰত অস্ত্ৰোপচাৰৰ বাহিৰে আন কোনো বিকল্প নাই৷ কিছুমান শিশুৰ নাক আৰু ডিঙি সম্পূৰ্ণৰূপে বন্ধ হৈ যায়৷ ইয়াক চ’য়ানেল এট্ৰেচিয়া বোলা হয়৷ নাকগহ্বৰৰ পিছফালৰ অংশটো আংশিকভাৱে বা সম্পূৰ্ণৰূপে এখন পৰ্দা বা জন্মগত হাড়ৰ স্তৰৰ দ্বাৰা বন্ধ হৈ থাকে৷ কেঁচুৱাই নাকেৰে উশাহ ল’ব নোৱাৰে৷ শৰীৰ মাৰাত্মক অক্সিজেনৰ অভাৱত ভুগি নীলা হৈ পৰে৷

ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণঃ
ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণৰ ভিতৰত এটা অভিজ্ঞতা আমাৰ সকলোৰে হৈ গৈছে ইতিমধ্যে৷ সেয়া হৈছে ক’ভিড ভাইৰাছ৷ এই সময়ত আন এটা ভাইৰাছ শুনা গৈছে— এডিন’ভাইৰাছ৷ এই ভাইৰাছৰ দ্বাৰা শিশুসকল আটাইতকৈ বেছি আক্ৰান্ত হয়৷ সাধাৰণতে এই ৰোগ ক্ৰছ ইনফেকচনত অধিক বিয়পে৷ লগতে আন কিছুমান সাধাৰণ চৰ্দি ভাইৰাছ আছে যেনে আৰ এছ ভাইৰাছ, এৰিনা ভাইৰাছ ইত্যাদি৷ ইয়াৰ ফলত সাধাৰণ হাঁচি, কাহ, চৰ্দি আদি হয়৷

বেক্টেৰিয়াৰ সংক্ৰমণঃ
ষ্ট্ৰেপ্ট’ককাচ [Streptococcus], ষ্টেফাইলোক’কাছ (Staphylococcus), হিম’ফিলাছ ইনফ্লুৱেঞ্জা (Haemophilus influenza), ম’ৰাক্সেলা কেটাৰেলিছ হৈছে সাধাৰণতে শিশুক সংক্ৰমিত কৰা চাৰিবিধ বেক্টেৰিয়া৷ এৰ’ছলৰ জৰিয়তে ই এটা শিশুৰ পৰা আন এটা শিশুলৈ বিয়পি পৰে আৰু ৰোগ সৃষ্টি কৰে৷ এই ধৰণৰ সংক্ৰমণক ক্ৰছ সংক্ৰমণ বোলা হয়৷ হিম’ফিলাছ ইনফ্লুৱেঞ্জা দীৰ্ঘদিন ধৰি ৰাখিলে শ্ৰৱণ ক্ষমতা হেৰুৱাব পাৰে৷ গতিকে বেছি দিনলৈ অপেক্ষা নকৰিব৷ শিশুটিৰ লগতে আপুনি অৰ্থাৎ পিতৃ-মাতৃয়েও বাহিৰৰ পৰা আহি হাত-মুখ ধোৱাৰ অভ্যাস কৰা উচিত৷

ভেঁকুৰৰ সংক্ৰমণঃ
এই ধৰণৰ সংক্ৰমণ একেবাৰে শিশু অৱস্থাত হোৱা দেখা নাযায়৷ অলপ ডাঙৰ বয়সত হয়৷ ইয়াৰ লক্ষণসমূহ অতি সাধাৰণ -কিছু হাঁচি-কাহ-চৰ্দি, ভিতৰি কফ জমা হোৱা, ডিঙিত কিছু বিষ অনুভূত হোৱা¸, খুক খুককৈ কাহ উঠা, শিশুৱে মুখ মেলি শোৱা ইত্যাদি৷ কেতিয়াবা আক্ৰান্ত ল’ৰা-ছোৱালীয়েও গম নাপায়৷ ফলত বহু দিনলৈ কফ জমা হৈ ভেঁকুৰৰ সংক্ৰমণত পৰিণত হয়৷ তাৰ পিছত চিটি স্কেন কৰি চাব লগা হয় যে কিমান কফ জমা হৈছে, পলিপ আছে নে নাই৷ পলিপ হৈছে আচলতে চাইনাছৰ সংক্ৰমণৰ পৰা সৃষ্ট এক মাংসপিণ্ড যিটোৰ ৰং বগা৷ ই মুখমণ্ডলৰ হনুৰ ভিতৰত থাকে, যিটো সংক্ৰমিত হৈ নাকৰ পৰা ওলাই আহে৷ এই সংক্ৰমণ দীৰ্ঘদিন ধৰি থাকিলে চকুৰ তলৰ, হনুৰ দুয়োফালে আৰু মগজু তথা¸ নাকৰ মাজৰ হাড়বোৰ ক্ষয় যায়৷ দৃষ্টিশক্তিৰ সমস্যাও হ’ব পাৰে, আৰু এই সংক্ৰমণ মগজুলৈ বিয়পি পৰাৰ আশংকাও থাকে৷

ক’লা ভেঁকুৰঃ
covid ৰ সময়ত বিশেষকৈ দ্বিতীয় ঢৌত এই ভেঁকুৰে মাৰাত্মক ৰূপ ধাৰণ কৰিছিল যাক বৈজ্ঞানিক পৰিভাষাত ম্যুক’ৰমাইক’ছিছ বুলি কোৱা হয়৷ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা কম হোৱাৰ বাবে এই ৰোগ চকু আৰু মগজুলৈ বিয়পি পৰিছিল৷ বহুতৰে প্ৰাণৰ সংশয় পৰ্যন্ত আহি পৰিছিল৷ প্ৰথমে ইয়াৰ অপাৰেচন কৰিব লাগে, তাৰ পিছত ঔষধ দিব লাগে৷ কেতিয়াবা নাক আৰু মুখৰ মাজেৰেও ক’লা কফ ওলাই আহে৷ ইয়াৰ বাবে সময়মতে ৰোগ নিৰ্ণয় আৰু চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন৷

পৰজীৱীৰ সংক্ৰমণঃ
শিশুৱে পানী ফিল্টাৰ নকৰাকৈ এটা নাকৰ ফুটাৰে পানী উলিয়াই আনটো নাকৰ ফুটাৰে বাহিৰলৈ উলিয়াই অনাৰ ফলত ই সংক্ৰমিত হয়৷ একান্থামোবিয়া, নাইগলেৰিয়া আদি এমিবা পৰজীৱীয়ে পানীত বাহ সাজে৷ এই ধৰণৰ গুৰুতৰ সংক্ৰমণ নাক আৰু মগজুৰ মাজৰ ফুটাটোৰে মগজুলৈ যাব পাৰে৷ গতিকে কেঁচুৱাক খুৱাওঁতে পানী উতলাই ঠাণ্ডা কৰক বা ফিল্টাৰ কৰা পানী ব্যৱহাৰ কৰক৷ চিকিৎসকৰ নিৰ্দেশনা অবিহনে এনে কোনো কাম নকৰাটোৱেই উত্তম৷

নাকৰ টিউমাৰ
খজুৱতিৰ বাবে শিশুৱে নাকত পেঞ্চিল, ইৰেজাৰ আদি সুমুৱাই লয়৷ শিশুৰ নাকৰ বেৰ অতি সংবেদনশীল হোৱাৰ বাবে তাত থকা টিচুবোৰৰ ক্ষতি হয়৷ নাক বন্ধ হৈ গ’লে পিতৃ-মাতৃয়েও নাকৰ এটা ফাল বন্ধ কৰি জোৰেৰে উশাহ ল’বলৈ কয়৷ ইয়াৰ ফলত নাকৰ ৰক্তবাহী নলী ফাটি তেজ ওলায়৷ এই কাৰ্য বাৰে বাৰে কৰাৰ ফলচ ৰক্তবাহী নলীবোৰ প্ৰদাহ হৈ ডাঙৰ হৈ যায়৷ ইয়াৰ পৰা এক ধৰণৰ সৰু টিউমাৰৰ জন্ম হয়, যাক চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ ভাষাত এঞ্জিঅ’মা বুলি কোৱা হয়৷ এঞ্জিওফাইব্ৰ’মাও জন্মগত টিউমাৰ, সাধাৰণতে ল’ৰা শিশুৰ নাকৰ পিছফালে হয়৷ হৰম’নৰ কাৰণে বয়ঃসন্ধিৰ সময়ত এই টিউমাৰবোৰ বৃদ্ধি পায়৷ এনে অৱস্থাত নাক-মুখেৰে তীব্ৰ ৰক্তক্ষৰণ হয়, মগজুলৈও বিয়পিব পাৰে৷ সাধাৰণতে অস্ত্ৰোপচাৰৰ প্ৰয়োজন হয়৷ নাকৰ ছালৰ অতিমাত্ৰা বৃদ্ধি হ’লে পেপিলোমা নামৰ টিউমাৰ হ’বলৈ ধৰে৷ এই টিউমাৰবোৰ প্ৰায়ে ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণৰ ফলত হয়৷ নাকৰ চাৰিওফালে থকা কোমল টিচুৰ জন্মগত কৰ্কট ৰোগো হয় যাক বেবড’মাইঅ’মা বুলি কোৱা হয়৷ এই সকলোবোৰ টিউমাৰৰ লক্ষণসমূহ প্ৰথম অৱস্থাত হ’ল — নাক বন্ধ হোৱা, স্বাভাৱিকভাৱে উশাহ ল’ব নোৱাৰা, হা কৰি মুখ মেলি উশাহ ল’বলৈ যত্ন কৰা আৰু পিছলৈ তেজ ওলোৱা৷ কিন্তু শিশুৰ ক্ষেত্ৰত কেন্সাৰ টিউমাৰ কম দেখা যায়৷ গতিকে প্ৰথমে আতংকিত নোহোৱাকৈ ডাক্তৰৰ ওচৰলৈ যাওক৷ কিন্তু ইনভাৰ্টেড পেপিলোমাটো যদি বহুদিনলৈ থাকে তেন্তে ই কেন্সাৰলৈ পৰিণত হ’ব পাৰে৷ এই টিউমাৰ নাকগহ্বৰৰ পৰা আৰম্ভ হৈ টিচুলৈ বিয়পি পৰে, চকু আৰু মগজুলৈও বিয়পিব পাৰে৷ ইয়াৰ লক্ষণসমূহো একেধৰণৰ৷ নাক আৰু চকুৰ চাৰিওফালে ফুলি উঠে৷ মুখখনো ফুলি উঠিব পাৰে৷
তদুপৰি নাকত হঠাৎ আঘাত পালে কেতিয়াবা নাকৰ ভিতৰত তেজ জমা হৈ সংক্ৰমণ হ’ব পাৰে৷ আঘাতৰ ফলত হাড় বেঁকা হৈ চেপটাম বিচ্যুত হ’ব পাৰে৷ শিশুৰ নাকৰ পিছফালে স্বাভাৱিক টিচু থাকে যাক এডিন’ইড বোলা হয়৷ সংক্ৰমণ বা এলাৰ্জীৰ বাবে ইয়াৰ আকাৰ বৃদ্ধি হয়৷ তাৰ পিছত ঔষধ সেৱনত ঠিক নহ’লে অস্ত্ৰোপচাৰ কৰি ঠিক কৰিব লাগে৷

পিতৃ-মাতৃয়ে কি কৰা উচিত
১. মন কৰিব যে শিশুটিয়ে বহু সময় মুখ মেলি শুই আছে নেকি৷ তিনিদিনতকৈ অধিক সময় বা দুসপ্তাহৰো অধিক সময় ধৰি এই সমস্যা চলি আছে নেকি৷ শিশুটিক চিকিৎসকৰ ঔষধ সেৱন কৰাৰ পিছতো একেই আছে নেকি৷ তেন্তে আওকাণ নকৰিব৷ শীঘ্ৰে ই এন টি ডাক্তৰৰ পৰামৰ্শ লওক৷ শৈশৱ কালৰ ৰোগৰ চিকিৎসা শৈশৱ কালতে শেষ কৰা উচিত৷
২. খুক খুক কৈ কহা বা উশাহ লোৱাত কষ্ট হ’লে ইনহেলাৰৰ সহায়ত সাময়িক সকাহ পোৱা যায়৷ কিন্তু বেছিকৈ ইনহেলাৰ গ্ৰহণ কৰিলে শিশুৰ ইনহেলাৰ নিৰ্ভৰশীলতা হ’ব পাৰে৷ প্ৰথমে হাওঁফাওঁৰ ৰোগ নে নাকৰ সমস্যা সেয়া নিশ্চিত হৈ চিকিৎসা কৰক৷
৩. শিশুক ঘৰতো মাস্ক পিন্ধাৰ অভ্যাস গঢ়ি তুলিবলৈ চেষ্টা কৰক৷

কি কৰা অনুচিত?
১. বহু লোকে জোঙা কৰিবলৈ কম বয়সতে শিশুৰ নাক জোৰেৰে মালিচ কৰে৷ তেনেকুৱা নকৰিব৷ ইয়াৰ ফলত কোমল টিচুবোৰৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে বা নাকৰ অস্বাভাৱিক (Abnormal) বৃদ্ধি হ’ব পাৰে৷

২. শিশুটিৰ কাণ, নাক আৰু ডিঙিৰ সমস্যা হ’লে ঠাণ্ডা পানী, আইচক্ৰীম, ঠাণ্ডা পানীয় আৰু ডাবৰ পানী খাবলৈ নিদিব৷ বহুতে নাকেৰে তেজ ওলোৱাৰ সময়ত ডাবৰ পানী খুৱালে ভাল বুলি ভাবে৷ এইটো এটা অতি ভুল ধাৰণা৷ ডাবৰ পানীয়ে ই এন টিৰ সমস্যা আৰু বেছি ভয়াৱহ কৰি তোলে৷
৩. পানীত উমলাৰ পৰা শিশুক সম্পূৰ্ণৰূপে বিৰত ৰাখক৷ যদি শিশুটিৰ ই এন টিৰ সমস্যা আছে, তেন্তে গ্ৰীষ্মকালৰ বাহিৰে আন কোনো সময়ত সাঁতুৰিবলৈ নিদিব৷

৪. পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশু এচিত থাকিলে কেতিয়াও তাপমাত্ৰা ২৭ ডিগ্ৰীৰ তলত ৰাখিব নালাগে৷ ৫ বছৰৰ ওপৰৰ শিশুক ২৫ ডিগ্ৰীৰ তলত ৰাখিব নালাগে৷ উষ্ণতাৰ বেছি তাৰতময হ’ব নালাগে৷
৫. যি শিশুৰ চুলি দীঘল কিন্তু হাঁচি, কাহ, চৰ্দিৰ প্ৰৱণতা বেছি তেনে শিশুক সপ্তাহত দুবাৰতকৈ অধিক মূৰ ধুৱাব নালাগে৷ তদুপৰি ১৫ মিনিটৰ ভিতৰত ভিজা চুলি শুকাই যোৱাটো নিশ্চিত কৰক৷ অতি গৰম হ’লে তিনিদিনৰ মূৰে মূৰে চুলিত পানী লগাব দিব৷ তাতকৈ বেছি নহয়৷
৬. নাকত চেলাইনৰ ড্ৰপে কফ পৰিষ্কাৰ কৰাত সহায় কৰে৷ কিন্তু চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ অবিহনে সাময়িক সকাহৰ বাবে কোনো ড্ৰপ বা স্প্ৰে ব্যৱহাৰ কৰিব নালাগে৷
শেষত কওঁ- আতংকিত নহ’ব৷ এনে ধৰণৰ কিছুমান টিপছ মনত ৰাখি ৰোগৰ জটিলতা থাকিলেও শিশুক সুৰক্ষা দিব পাৰি৷ কিন্তু সততে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱাটো অৱশ্যেই বাঞ্ছনীয়৷ …