✍️ সঞ্জয় কৃষ্ণ কলিতা
উন্নত চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ পোহৰত আমাৰ দৈনন্দিন জীৱন আলোকিত হৈছে। আনকি এশ বছৰৰ আগতে য’ত পলিঅ’, কলেৰা বা যক্ষ্মা ৰোগত অসংখ্য লোকৰ মৃত্যু হৈছিল, চিকিৎসা ক্ষেত্ৰখনৰ বিকাশৰ বাবে আমি সেই পৰিস্থিতিক হাঁহিমুখে জয় কৰিবলৈ সক্ষম হৈছো। ক’বলৈ ভাল, বৈজ্ঞানিক আৰু ব্যৱহাৰিক চিকিৎসা ব্যৱস্থাই আমাক সেই সুযোগ দিছে। কিন্তু আন্ধাৰৰ নিচেই কাষতে পোহৰৰ অৱস্থান। বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিও ইয়াৰ বাহিৰত নহয়। চিকিৎসাৰ নামত এই প্ৰহসন এতিয়াও চলি আছে অনুন্নত অঞ্চলবোৰত। ভুল ধাৰণাৰ বাবে আজিও অসহায় লোকে প্ৰাণ হেৰুৱায়। এনে প্ৰচলিত পৰম্পৰা ভাঙিবলৈকে আজি এই লেখাৰ অৱতাৰণা । আধুনিক যুগৰ ‘সভ্য’ সমাজক আক্ৰান্ত কৰা অন্যতম ৰোগ হৈছে ষ্ট্ৰোক। সৰুৰ পৰা বৃদ্ধ বা নিখুঁত সুস্থ স্বাভাৱিক লোকো ষ্ট্ৰোকৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হয়। তথ্য অনুসৰি ১৯৯০ চনৰ পৰা ২০১৯ চনৰ ভিতৰত ষ্ট্ৰোকৰ হাৰ প্ৰায় ৪৩ শতাংশ বৃদ্ধি পাইছে। যাৰ ভিতৰত ২০-২৫ বছৰীয়া লোকৰ সংখ্যা ভয়ংকৰ। গতিকে সাধাৰণ ভ্ৰান্ত ধাৰনাবোৰ ভাঙি শুদ্ধটো জনাটো অতি প্ৰয়োজনীয়।
মিথ বনাম বিজ্ঞান ১. “তোমাৰ ত্ৰিশ বছৰো হোৱা নাই। গতিকে তোমাৰ ষ্ট্ৰোক হোৱাৰ কোনো বিপদ নাই।”
ষ্ট্ৰোকৰ বিষয়ে হয়তো আটাইতকৈ ডাঙৰ মিথটো হ’ল বয়স। আৰম্ভণিতে স্পষ্ট কৰিব লাগিব যে ষ্ট্ৰোক হোৱাৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট বয়সৰ সীমা নাই। বয়সৰ লগে লগে ষ্ট্ৰোকৰ আশংকাহে বৃদ্ধি পায়। তথ্য অনুসৰি কিশোৰ-কিশোৰী আনকি দহ বছৰৰ তলৰ লোকৰো ষ্ট্ৰোক হোৱাৰ আশংকা থাকে। দেখা গৈছে যে ভেছকুলাইটিছ, জেনেটিক প্ৰৱণতা (সততে জন্মগত ৰোগৰ বাবে), বা শেহতীয়া Covid-19 ৰোগীৰ ষ্ট্ৰোকৰ অভিলেখ বেছি ৷ ইয়াৰ উপৰিও উচ্চ ৰক্তচাপ, ডায়েবেটিছ আৰু দীৰ্ঘদিনীয়া হৃদযন্ত্ৰৰ সমস্যাই ষ্ট্ৰোকৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰে।
২. ষ্ট্ৰোকৰ আগতীয়া চিকিৎসাই বিপদজনক কাৰক হ্ৰাস কৰিব পাৰে বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। এই ধাৰণা সকলো ক্ষেত্ৰতে শুদ্ধ নহয়। কিছুমান ইস্কেমিক ষ্ট্ৰোকৰ অৱস্থা আছে, যেনে ইনট্ৰাভেনাছ থ্ৰম্ব’লাইছিছ (IVT), য’ত দ্ৰুতভাৱে চিকিৎসা আৰম্ভ কৰাটো সম্ভৱ নহয়। আইভিটিত মগজুলৈ তেজৰ সোঁত পুনৰ ঘূৰাই আনিবলৈ দীৰ্ঘদিনীয়া মেডিকেল ইমেজিঙৰ প্ৰয়োজন হয়। ইয়াৰ ফলত চিকিৎসকে ষ্ট্ৰোকৰ প্ৰকাৰ, কাৰ্য্যকলাপ আৰু তীব্ৰতাৰ বিষয়ে স্পষ্টভাৱে বুজি পায় আৰু প্ৰকৃততে য’ত ইয়াৰ প্ৰয়োজন হয় তাতেই চিকিৎসা আৰম্ভ কৰে। এই মাইক্ৰ’ ট্ৰিটমেণ্ট পদ্ধতিৰ সফলতাৰ হাৰ তুলনামূলকভাৱে বেছি।
৩. বয়সস্থ বয়সত ষ্ট্ৰোক হোৱাৰ পিছত ধমনী চেনেল বা ক্ষতিগ্ৰস্ত ধমনী মেৰামতি কৰিব নোৱাৰি বুলি ভবা হয়। চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ অগ্ৰগতিৰ ফলত এই ধাৰণাটো বাস্তৱিকভাৱে ভুল বুলি প্ৰমাণিত হৈছে। আৰু এতিয়া ষ্ট্ৰোকৰ চিকিৎসাৰ বাবে বৃদ্ধ ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত এণ্ড’ভাস্কুলাৰ কৌশল বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। ইয়াৰ ফলত ষ্ট্ৰোকৰ ফলত হোৱা ব্লক মেৰামতি কৰা সম্ভৱ হয়, কোনো ধৰণৰ মুকলি অস্ত্ৰোপচাৰ নকৰাকৈ।
৪. ষ্ট্ৰোক মানে মগজুৰ ওপৰত আক্ৰমণ – এই ধাৰণাটো অপ্রাসংগিক৷ মগজুৰ বাহিৰেও মেৰুদণ্ড আৰু স্নায়ুতন্ত্ৰৰ অন্যান্য সংবেদনশীল অংশত ষ্ট্ৰোক হোৱা দেখা গৈছে। আৰু সঠিক সময়ত চিকিৎসা নকৰিলে এনে ষ্ট্ৰোকৰ ফলত পক্ষাঘাতৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে।
৫. ষ্ট্ৰোক আৰু হাৰ্ট এটেক একে কথা নহয়। কিবা কাৰণত ক’ৰ’নাৰী ধমনীত তেজ জমা হোৱাৰ ফলত হৃদযন্ত্ৰলৈ তেজৰ সোঁত অনিয়মিত হয়। যাৰ ফলত গুৰুতৰ হাৰ্ট এটেক হয়। আনহাতে, মগজু বা স্নায়ুতন্ত্ৰলৈ তেজৰ সোঁতত বাধা আহিলে ষ্ট্ৰোক হয়। কিন্তু অতি বিৰল ক্ষেত্ৰত হাৰ্ট এটেক আৰু ষ্ট্ৰোক একেলগে হ’ব পাৰে।
ষ্ট্ৰোক হোৱাৰ আগত কেনেকৈ বুজিব? আপোনাৰ হঠাৎ শাৰীৰিক অস্বস্তিৰ কাৰণ যদি ষ্ট্ৰোক হয়? ইয়াৰ বাবে চিকিৎসকে এটা ঐশ্বৰিক পথৰ পৰামৰ্শ দিছে, যাক BE FAST পদ্ধতি বুলি কোৱা হয়। য’ত প্ৰতিটো আখৰে শাৰীৰিক অস্বাভাৱিকতাক সূচায়। ১. B— বেলেন্স: কাম কৰাৰ সময়ত হঠাতে শাৰীৰিক ভাৰসাম্য হেৰুৱাই পেলোৱা। E— আাই অৰ্থাৎ চকু: দৃষ্টিশক্তি ম্লান, অস্পষ্ট হৈ অহা বা দ্বৈত দৃষ্টিশক্তিৰ গঠন ৩। F ফেচ বা মুখ: মুখত সাময়িক বিকৃতি ৪। A — আৰ্ম অৰ্থাৎ বাহুঃ কাম কৰাৰ সময়ত হাত, ভৰিৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ হেৰুৱাই পেলোৱা। শৰীৰৰ এটা ফাল গধুৰ হৈ পৰে ৫। S — বা Speech: কথা ক’বলৈ জড়তা। হঠাৎ জিভা অজ্ঞান হৈ পৰা T টাইম বা সময়: যদি উপৰোক্ত লক্ষণ অনুভৱ হয়, তেন্তে সোনকালে চিকিৎসা আৰম্ভ কৰিব লাগে।